8.0 De derde coördinaat: hoogte

Top

Introductie
Scannen
GPS data
Beheren
Display
Album
Nieuwe kaart Hoogte
Infobase

In TopoAlbum versie 1.5 kunnen nu (gratis op het web te verkrijgen) hoogtekaarten geïnstalleerd worden. Hiermee is het mogelijk hoogtes weer te geven van een willekeurig punt op de kaart. De hoogte op de cursor locatie wordt nu in de statusbalk vermeld. In het 'Waypoint eigenschappen' dialoog worden zowel de gemeten hoogte en de kaart hoogte gegeven. In het 'Route eigenschappen' dialoog wordt een route hoogte profiel getekend en in het 'Track eigenschappen' dialoog worden de track en kaart hoogte tegen afstand en tijd getekend). 

Door de hoogte van het landschap te combineren met gescande kaarten wordt een drie dimensionaal panorama verkregen. Vragen zoals 'hoeveel meter klimmen is dat dan' en 'welke toppen kunnen we van daar uit zien' kunnen nu beantwoord worden. Maar omdat er op het web soms verwarring bestaat over welke hoogte de gps weergeeft, eerst hierover een kort intermezzo.

Gps hoogte

Een gps geeft zowel een lengte/breedte positie alsook een hoogte boven het gemiddeld zeeniveau. Deze hoogte boven het gemiddeld zeeniveau wordt verkregen door de uit de satelliet posities verkregen hoogte boven het ellipsoïde oppervlak te corrigeren met behulp van een geoïde model. Zo'n geoïde model (een formule of tabel in de gps) geeft het gemiddelde zeeniveau boven het ellipsoïde oppervlak voor een gegeven positie. Hierdoor wordt de van de gps gelezen hoogte onafhankelijk van de ingestelde geodetische datum! Dit kunt u zelf eenvoudig controleren.

De door een  gps bepaalde hoogte is ongeveer twee keer zo onnauwkeurig als de lengte/breedte positie. Om toch hoogte verschillen nauwkeurig te kunnen meten zijn sommige gps toestellen uitgerust met een barometer. Het verband tussen hoogte en luchtdruk wordt benaderend gegeven door de volgende formule; benaderend want de temperatuur, luchtvochtigheid en temperatuurdaling met de hoogte zijn op gemiddelde/standaard waarden gezet.

Bij het ijken van de hoogtemeter wordt uit de door u gegeven hoogte de druk p0 op zeeniveau bepaald. Vervolgens kan de druk direct worden omgezet in een hoogte. Met deze methode kunnen hoogte verschillen van ongeveer 1 meter goed worden bepaald.

Het gaat allemaal goed zolang de weersomstandigheden (luchtvochtigheid, temperatuur en temperatuurdaling met de hoogte) niet te veel veranderd. Is dat wel het geval, dan moet de altimeter/barometer opnieuw gekalibreerd worden.

Het na verloop van tijd opnieuw kalibreren van de hoogtemeter kan de gps ook automatisch doen. De uit satellietwaarnemingen bepaalde hoogte, gemiddeld over een langere periode, wordt dan gebruikt om de barometer te ijken. Typerend gebeurt dit in de eerste 5 minuten nadat u de gps heeft aangezet: u ziet dan de hoogte snel verlopen (tenminste als u niet beweegt).

Als de gps van een barometer/altimeter is voorzien dan is de hoogte die in de tracks wordt opgenomen de door de barometer bepaalde waarde.

Hoogte kaarten

TopoAlbum kan gescande kaarten en satelliet foto's combineren met hoogtekaarten. De hoogte kaarten die TopoAlbum hiervoor gebruikt zijn gemaakt door gebruik te maken van gratis op het web te verkrijgen DEM (Digital Elevation Model) data te combineren met zeediepte data. De hoogtes in TopoAlbum zijn dus hoogtes boven of onder het gemiddeld zeeniveau.

Met de huidige gratis gegevens kennen we een hoogte om de drie boogseconden; dat is in Zwitserland ongeveer een hoogtemeting elke km noordwaarts en elke halve km oostwaarts. Voor wandelaars laat een dergelijke resolutie nog veel te wensen over. Bij het plannen van een wandeling van 15 km hebben we slechts ongeveer 20 hoogtepunten ter beschikking en dat geeft al gauw leiden tot hoogte fouten van enkele honderden meters. Het is echter veel beter dan helemaal geen hoogte informatie!

De hoogtes (wanneer de hoogte kaarten geïnstalleerd zijn) ziet u op verschillende plaatsen terug. In de statusbalk bijvoorbeeld, waar de hoogte op de plaats van de cursor wordt weergegeven. Verder in de eigenschappen dialogen van routes en tracks waar behalve de route/track hoogte ook de kaart hoogte wordt getoond. Verder wordt van de hoogte kaarten gebruik gemaakt bij het maken van een 3D panorama.

Installatie hoogte kaarten

De hoogte gegevens kunt u van het web downloaden. Hieronder vindt u een overzicht van de benodigde bestanden en de websites waar u die kunt downloaden. Als u in het bezit bent van de TopoAlbum v1.5 dvd dan kunt u daar de bestanden vinden.

Twee minuten resolutie (4 km) gecombineerde diepte/hoogte gegevens staan in het bestand:

ETOPO2.dos.bin (Rechtermuisknop, Bestand opslaan als... onder de zelfde naam)
111 Mbyte, van site: http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/global/relief/ETOPO2. Dit bestand is altijd nodig voor het maken van een hoogte model.

Dertig boogseconden resolutie (1 km) DEM bestanden zijn er voor verschillende gebieden. Kies 1 of meerdere van de 16 beschikbare 'tegels' uit op de website (of dvd):

a11g.gz,   b10g.gz,   c10g.gz  ...   p10g.gz (Volg instructies op deze site)
16 bestanden, ongeveer 20 Mbyte per stuk, en 306 Mbyte totaal van site http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/topo/glstiles.html

Alle benodigde/gewenste bestanden (maar in elk geval 'ETOPO2.dos.bin') plaatst u na decomprimatie (b.v. met winzip) in een folder (bijvoorbeeld met de naam 'dem') op de harde schijf. Vervolgens start u TopoAlbum en sluit het document venster. Kies vervolgens het menu 'Bestand-Invoeren hoogte model' en selecteer de folder 'dem' in het opgekomen 'Folder selectie' dialoog. Na bevestiging van het dialoog met 'OK' worden de verschillende hoogte kaarten geïnstalleerd. Dit kan, afhankelijk van uw systeem, enkele uren duren. Hierbij wordt ongeveer 1Gbyte aan hoogte gegevens op uw harde schijf gemaakt, in 'ht5' bestanden in de folder '...\maps\Elevation'. De folder 'dem' en de inhoud daarvan kan nu weer verwijderd worden.

Onderbreek de installatie niet; dat kan leiden tot niet bruikbare hoogte kaarten in de folder '...\maps\Elevation'; dus bij de rest van uw kaartgegevens. Mocht de installatie om de een of andere reden mislukken (niet voldoende diskruimte, quota etc., ook al wordt dat normaal gesproken gecontroleerd) dan kunt u deze folder leeg maken of verwijderen.

Ook runnen wij soms een ftp service waarop de verschillende hoogte bestanden beschikbaar zijn. Dit is vooral handig als u een enkel bestand wilt downloaden. Gebruik deze service niet om grote hoeveelheden data te bemachtigen: de service draait niet altijd (12 uur is computer bedtijd) en dan ook nog alleen als we er geen last van hebben.

Na de installatie kunt u een nieuw document openen en ziet u in de status balk de hoogte (diepte) van de cursor positie staan.

Het 3D panorama

Een 3D panorama combineert de gescande kaarten met de hoogtekaarten en geeft een mooi overzicht van het (gescande) landschap. De eerder genoemde hoogte fouten zijn hiet minder storend; een enkele keer licht een meertje iets tegen een bergwand maar verder geeft het de kaart een geheel nieuwe dimensie.

Met behulp van het toetsenbord kunt u vrijelijk door een 3D panorama bewegen. U kunt omhoog/omlaag, vooruit en achteruit, naar links en naar rechts en u kunt de 'camera' omhoog, omlaag, links en rechts draaien. In het panorama worden ook waypoints, routes en tracks getoond (voorlopig nog geen foto's). Deze worden even boven het oppervlak van de kaart getekend. De 'echte' hoogte wordt hier niet gebruikt omdat hoog in de lucht zwevende tracks, of nog erger in de grond verdwijnende tracks, geen gezicht zijn.

Door een waypoint te selecteren wordt de camera naar die positie verplaatst. Door een route of track te selecteren wordt die route of track bewandeld (maar dan wel veel sneller). Zo onderneemt u een virtuele reis langs de geplande route of langs de opgenomen track. Tijdens een dergelijke virtuele reis kunnen foto's en filmpjes worden opgenomen.

Overzicht 3D panorama commando's

Een 3D panorama verschijnt door het menu "View - 3D panorama" te kiezen. De mooiste resultaten worden verkregen op schaal 50000 of 25000. Om het oppervlak groot genoeg te maken voor mooie vergezichten vergroot u het kaartoppervlak in het 'Kaart eigenschappen' dialoog (kies bijvoorbeeld 2 x 2 pagina's). Positioneer een te bewandelen track in het midden van de kaart met behulp van het centreer gereedschap.

Bewegen door het landschap

Aan het begin bekijkt u het landschap vanuit de hoogte aan de zuidkant van de kaart. Om te bewegen gebruikt u de volgende toetsen:

PageUp
Ga omhoog
PageDown
Ga omlaag
Pijltje omhoog
Ga vooruit
Pijltje omlaag
Ga achteruit
Pijltje links
Draai naar links
Pijltje rechts
Draai naar rechts
Shift + Pijltje omhoog
Draai de camera omhoog
Shift + Pijltje omlaag
Draai de camera omlaag
Shift + Pijltje links
Beweeg naar links
Shift + Pijltje rechts
Beweeg naar rechts

Zolang bewegingstoetsen ingedrukt gehouden worden wordt de beweging versneld. Wanneer alle toetsen worden losgelaten, dan stopt de beweging.

Een ingestelde camera beweging kan worden voortgezet met de spatiebalk. Ook als vervolgens alle toetsen worden losgelaten, dan blijft de camera op dezelfde manier bewegen. Door de 'End' toets wordt de beweging gestopt.

Spatiebalk
Beweging voortzetten maar niet versnellen
End
Stop beweging

Foto's en filmpjes maken

Print
neem een foto (dialoog verschijnt om het bestand te benoemen)
Shift + Print
start een filmpje (verschillende dialogen om het bestand en een geldige compressie methode te benoemen. Probeer verschillende om de beste voor uw doeleinden te bepalen. Ze zijn vaak heel verschillend van kwaliteit).
Ctrl + Print
stopt de filmopname

Waypoints, routes en tracks selecteren

Door een waypoint te selecteren, wordt de camera op die positie geplaatst. Door een route of een track te selecteren wordt die route of track door de camera gevolgd.

Terug naar af

Tenslotte de totale reset: de Home toets en de Shift Home toets.

Home
Stopt beweging en ook het volgen van een track of route
Shift + Home
Stopt beweging, en het volgen van een track of route, en zet de camera terug in de begin positie.